Zet publieke gronden in voor het algemeen belang

Tom Vervoort is landschapsarchitect op de dienst Landbouw. De voorbije jaren verdiepte hij zich in de theorie en praktijk van agro-ecologische landbouw en daar schrijft hij nu een inspiratieboek over voor lokale besturen. Kern van het verhaal? Agro-ecologie verhoogt de maatschappelijke waarde van publieke gronden.  

Dag Tom, kan je eens uitleggen wat agro-ecologie precies is?

“Agro-ecologie is een manier van landbouw voeren die de aarde beter achterlaat dan we ze gekregen hebben. Waar klassieke landbouw vaak grondstoffen uitput, probeert agro-ecologie de natuurlijke kringlopen te herstellen en zelfs te versterken. Je kan het zien als de overtreffende trap van duurzame landbouw: niet alleen schade beperken, maar actief bijdragen aan herstel. Tegelijk gaat het breder dan landbouw en milieu. Agro-ecologie verbindt ecologische, sociale en economische aspecten: het gaat over samenwerking, kennisdeling en een eerlijk inkomen voor landbouwers. Het is een holistische manier van kijken naar landbouw en zijnplaats in de samenleving.”

Kan je voorbeelden geven van agro-ecologische praktijken en principes?

“Een belangrijk principe is werken mét de natuur. Dat kan bijvoorbeeld door kleine landschapselementen te herstellen. Denk aan houtkanten, hagen, poelen of bomenrijen. Die stimuleren niet alleen de biodiversiteit, maar zorgen ook voor schaduw, beschutting en een mooier landschap. Ook waterbeheer speelt een grote rol. Door minder verharding en een gezonde, levende bodem kan regenwater beter infiltreren. Dat is goed voor de landbouwer én voor de gemeente want het verkleint het risico op wateroverlast. Daarnaast gaat agro-ecologie over samenwerking. Tussen landbouwers en consumenten, maar bijvoorbeeld ook tussen akkerbouwers en veetelers om samen kringlopen te sluiten. Agro-ecologie kan zowel toegepast worden binnen de biologische als conventionele landbouw, van een kleine zelfplukboerderij tot een groot landbouwbedrijf met 200 melkkoeien.” 

Waarom is dit zo’n relevant thema?

“De landbouwsector staat onder druk. De beschikbaarheid, betaalbaarheid en bodemkwaliteit van gronden stellen landbouwers voor grote uitdagingen. Tegelijk kampen we met droogte, overstromingen, verlies aan biodiversiteit ... Agro-ecologie biedt antwoorden op die uitdagingen, omdat het ecologische, economische en maatschappelijke belangen met elkaar verzoent. Voor lokale besturen is dat cruciaal. Rond al die thema’s moet goed beleid gevoerd worden. Landbouwgrond bepaalt in grote mate hoe onze open ruimte functioneert: ze beïnvloedt waterbeheer, natuurkwaliteit en klimaatadaptatie. Als we gronden slimmer gebruiken, kunnen we daar als samenleving enorm veel winst uit halen.”

En daarvoor kijk je ook naar publieke gronden van lokale besturen? 

“Absoluut. Lokale besturen bezitten vaak gronden, soms al tientallen jaren in beheer van OCMW’s of kerkfabrieken. Soms worden die verkocht, bijvoorbeeld om andere projecten te financieren. Maar zo verdwijnt een belangrijke hefboom om maatschappelijke meerwaarde te creëren. Door deze publieke gronden actief in te zetten en te ontwikkelen volgens agro-ecologische principes, kunnen lokale besturen bijdragen aan een duurzamer, eerlijker en veerkrachtiger voedselsysteem. Publieke gronden kunnen helpen om water vast te houden, biodiversiteit te versterken of duurzame recreatie mogelijk te maken. Op die manier geef je publieke gronden een tweede leven met een groot maatschappelijk belang. Dat vraagt visie, maar het is ook een kans om beleidsdoelen rond klimaat, natuur, landbouw en ruimte met elkaar te verbinden, inwoners te betrekken en waarde te creëren voor de generaties na ons.”  

“Agro-ecologie biedt lokale besturen de kans om beleidsdoelen rond klimaat, natuur, landbouw en ruimte met elkaar te verbinden.”

- Tom Vervoort, Landschapsarchitect

In je inspiratieboek zullen lokale besturen ontdekken hoe ze daarmee aan de slag kunnen. Wat was de aanleiding voor het boek? 

“Het boek is ontstaan uit het project ‘ABC Waarloos’, een samenwerking tussen de dienst Landbouw van de provincie, de Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij Antwerpen, onderzoekscentrum Futures Through Design van HOGENT en het Proefstation voor de Groenteteelt. Dat project liep van 1 januari 2024 tot 30 juni 2025. We werkten er samen aan de agro-ecologische herontwikkeling van openbare gronden via een participatief proces. Ook het boek zelf is een mooi staaltje cocreatie. Verschillende experten die aan het project deelnamen, houden de pen vast. Het boek bundelt inzichten en ervaringen uit het project, maar gaat ook breder. Het biedt lokale besturen inspiratie en handvaten om met hun eigen gronden aan de slag te gaan.”

Agro-ecologie laten floreren in jouw gemeente

Het inspiratieboek ‘Agro-ecologie krijgt ruimte’ wordt in de lente van 2026 gelanceerd.

Blijf je graag op de hoogte van de exacte datum en locatie? Of is je interesse nu al geprikkeld en heb je een vraag of wil je een concreet project bespreken?