Hoe maak je een beleidsplan ruimte op voor je gemeente?

Welke valkuilen zijn er als je een ruimtelijk beleidsplan wilt samenstellen?

“Het is een intensief en tijdrovend proces dat inzet en overleg vraagt. Een grote valkuil is dat je te snel wil gaan. Een beleidsplan maak je niet alleen en je hebt tijd nodig om aan een gezamenlijk verhaal te werken. De meeste gemeenten doen er twee tot tweeënhalf jaar over. En omdat het plan veel thema’s aanraakt – van klimaat en mobiliteit tot open ruimte en economie – is het risico reëel dat je onderweg de focus verliest. Dat is een tweede valkuil. Tijd, overleg, een duidelijk pad, dat is essentieel. Want het is natuurlijk géén vrijblijvend document. Je hebt niet alleen inzichten uit andere beleidsdomeinen, van burgers, bedrijven en middenveldorganisaties nodig om je plan op te maken, je hebt ook iedereen nodig om het mee te realiseren.”

In 2024 gaf je een eerste workshopreeks voor lokale omgevingsambtenaren die met zo’n plan aan de slag willen. Welke lessen neem je daaruit mee? 

“Er namen 18 gemeenten deel. Daaruit leerden we dat werken in kleine groepen enorm waardevol is. Deelnemers leerden veel van elkaar en wisselden ervaringen én bezorgdheden uit in een veilige setting. Dat tweerichtingsverkeer was een grote meerwaarde. Voor de nieuwe reeks, die eind oktober start, beperken we het aantal deelnemers tot 10 gemeenten, net om voldoende ruimte te laten voor interactie. De workshops gaan niet over de inhoud van een beleidsplan, maar over alles eromheen: hoe werk je goed samen met interne diensten, hoe maak je een communicatieplan, waar vind je de juiste data, wat neem je op in je bestek ... Na afloop heb je alle sleutels in handen om aan de slag te gaan en een eerste aanzet van opbouw en thema’s voor je beleidskaders.”

Welke praktische tips heb je voor gemeenten die willen starten?

“Twee dingen vooral: neem je tijd en vertrek van wat er al is. Het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan vormt een prima basis om na te gaan welke aspecten van ruimtelijk beleid je wilt behouden en welke thema’s in het nieuwe plan niet mogen ontbreken. Daarnaast kunnen de keuzes en prioriteiten van het Provinciaal Beleidsplan Ruimte Antwerpen je ook inspireren. En verder: klop zeker bij ons aan met vragen.”

Hoe ondersteunt Steunpunt Ruimte gemeenten concreet?

“We hebben een officiële adviesrol. Als een gemeente in de procedure zit, moet ze verplicht haar ontwerp van het plan aan ons voorleggen. Dan gaan wij na of het overeenstemt met ons provinciaal beleidsplan. Maar naast die wettelijke opdracht ondersteunen we gemeenten ook bij al hun vragen. Hoe verstuur ik een adviesvraag? Bij wie kan ik aankloppen voor specifieke thema’s zoals klimaat of mobiliteit? Welke kennis en data vanuit de provincie kan ik gebruiken? We denken in alle stappen van het proces met hen mee.”

Hoe ver staan gemeenten vandaag?

”Op dit moment hebben tien gemeenten in onze provincie een definitief beleidsplan ruimte, bij zes gemeenten loopt de procedure nog. Daarmee zijn we met onze provincie koploper in Vlaanderen. Aan alle gemeenten die het overwegen: het is nu een heel goed moment om te starten.”

Waarom moeten gemeenten nu aan de slag met hun ruimtelijk beleidsplan? 

“Vlaanderen, alle provincies en heel wat lokale besturen hebben intussen hun beleidsplan ruimte klaar. Goede voorbeelden bij de vleet dus. Bovendien start in oktober onze nieuwe workshopreeks, zodat je meteen goed vertrokken bent. Het traject loopt over zeven voormiddagen, één keer per maand. Een bewuste keuze om het voor iedereen haalbaar te maken. Op het einde krijg je een handig naslagwerk, wat een prima leidraad is voor tijdens de procedure. Tot slot: de nieuwe legislaturen zijn bezig, de uitdagingen rond klimaat, wonen, mobiliteit, leefbaarheid ...  stapelen zich op en veel schepenen en burgemeesters willen een positieve stempel drukken op het beleid van hun gemeente. Een gemeentelijk beleidsplan ruimte biedt de kans om als ploeg richting te geven aan het beleid en de toekomst van je gemeente. De uitdagingen waar we voor staan, vragen er gewoon om.”