Integraal WaterProject Merkske

De samenwerkende partijen engageren zich onder de noemer ‘Integraal Waterproject (IWP) Merkske’ in eerste instantie om tegen 2027 de doelen van de Kaderrichtlijn Water te realiseren. De focus ligt op verminderen van nutriënten in de waterlopen, optimaliseren van structuurkwaliteit en stromingsvariatie, en temperen van de impact van klimaatverandering. Om dat te bereiken voeren we noodzakelijke acties rond riolering en huishoudelijk afvalwater. We werken ook aan stimulering en opvolging van ingrepen rond landouw, waterbeheer en natuur.  Daarbij hebben we aandacht voor landschappelijk erfgoed, verduurzaming van het sociaaleconomische weefsel en welzijn van lokale gemeenschappen. We streven naar een model voor duurzaam integraal waterbeheer over de landsgrenzen heen via innovatie en inclusieve partnerschappen.

De provincie Antwerpen is aan Vlaamse zijde de waterloopbeheerder van het Merkske. In Nederland is dat het waterschap Brabantse Delta. In het kader van het IWP Merkske nemen ze samen maatregelen om de ecologische toestand van het Merkske te verbeteren.

Beekherstel door ‘bouwen met natuur’

Samen met de Nederlandse collega's van Waterschap Brabantse Delta wil de provincie Antwerpen de waterkwaliteit en biodiversiteit in het Merkske verbeteren.  We willen er voor zorgen dat er ook in zeer droge periodes nog voldoende water door de beek stroomt, zonder de afvoer bij hoogwater te verhinderen. Daarvoor gaan we kleinschalige 'bouwen met natuur'-maatregelen toepassen. Om meer water vast te houden in droge periodes kunnen we lage takkenbossen in de beek leggen, het beheer gericht aanpassen en met zand de beekbodem verhogen. Met extra beplanting langs de beek zorgen we voor voldoende schaduw.

Om de impact op het watersysteem te onderzoeken en het ontwerp van de maatregelen bij te sturen, hebben we in 2022 twee proefprojecten ‘bouwen met natuur’ uitgevoerd. We onderzoeken nu op welke locaties we dit type natuurlijke beekherstelmaatregelen kunnen inzetten op grotere schaal. Het ontwerpplan bespreken we met de betrokken aangelanden en belanghebbenden. Op 13 maart 2025 heeft een informatiebijeenkomst over het Beekherstelproject het Merkske plaatsgevonden; in de middag voor de stakeholders en in de avond voor de aangelanden. Via deze pagina houden we je graag op de hoogte van ons project. 

Daarom delen we hieronder wat achtergrondinformatie:

• Het verslag van de informatiebijeenkomst op 13 maart 2025
• Het projectrapport (Beekherstel het Merkske | Stand van zaken – Voorjaar 2025) waarin we uitleggen welke stappen we tot nu toe hebben genomen en hoe we tot de voorlopige maatregelenoverzichtskaart zijn gekomen. Ook beschrijven we hoe we verder willen gaan met het project.
• De voorlopige maatregelenoverzichtskaart (versie 13 maart 2025). Opgelet, de exacte locatie van de maatregelen op deze kaart en de fasering van uitvoer kan nog aangepast worden op basis van het lopende ontwerpend onderzoek, input uit de omgeving en verder overleg.

Voor meer uitleg kun je de projectverantwoordelijke contacteren.

Multifunctionele bufferzone

In tegenstelling tot veel beken, werd het Merkske nooit rechtgetrokken. De vallei is een natuurlijke beekdallandschap en een bijzonder waardevol agrarisch cultuurlandschap. Tegen 2027 een goede ecologische toestand van de beek realiseren, lijkt dan ook een haalbare kaart indien we de nodige extra maatregelen nemen.

We focussen in de eerste plaats op een traject van zo'n 2,6 kilometer ter hoogte van Hal in Minderhout, Hoogstraten. In de meest drassige zones en vlak naast de waterloop stimuleren we hier de afbouw van intensieve landbouw. Om dat te bereiken moedigen we landbouwers aan vrijwillig een beheersovereenkomst af te sluiten over extensief landbouwgebruik. We willen ook gronden ruilen met bereidwillige landbouwers of drassige gebieden aankopen. Daarbij waken we erover dat de betrokken landbouwers een beter geschikte grond bekomen, zonder waardeverlies. Voor de extensieve inrichting en het beheer van de verworven percelen werken we zoveel mogelijk samen met de landbouwers. We denken hierbij onder andere aan hakhout en extensieve graslanden.

We streven naar een bufferzone langs de beek met minder intensieve landbouw. Zo komen er minder pesticiden en meststoffen in het water en versterken we het agrarische cultuur- en beekdallandschap. De waterkwaliteit gaat erop vooruit en de kans op oogstschade wordt kleiner doordat landbouw en natuur elkaar versterken.

Waar het kan, herstellen we leefgebieden voor Kamsalamander door poelen aan te leggen. Door beekherstelprojecten geven we kansen aan de Kleine en Grote modderkruiper en langs de beek voorzien we beplanting voor de Zomertortel. Het resultaat is een gastvrije vallei met een goede waterkwaliteit en ruimte voor landbouw en natuur. 

Dit provinciale project wordt medegefinancierd door de Vlaamse Overheid via het projectprogramma Levend Water.

Voor vragen kun je terecht bij de projectverantwoordelijke: