Integraal WaterProject het Merkske

De samenwerkende partijen engageren zich onder de noemer ‘Integraal Waterproject (IWP) het Merkske’ om tegen 2027 de doelen van de Kaderrichtlijn Water te realiseren. De focus ligt op verminderen van nutriënten in de waterlopen, optimaliseren van structuurkwaliteit en stromingsvariatie, en temperen van de impact van klimaatverandering. Om dat te bereiken voeren we noodzakelijke acties rond riolering en huishoudelijk afvalwater. We werken ook aan stimulering en opvolging van ingrepen rond landouw, waterbeheer en natuur.  Daarbij hebben we aandacht voor landschappelijk erfgoed, verduurzaming van het sociaaleconomische weefsel en welzijn van lokale gemeenschappen. We streven naar een model voor duurzaam integraal waterbeheer over de landsgrenzen heen via innovatie en inclusieve partnerschappen.
De provincie Antwerpen is aan Vlaamse zijde de waterloopbeheerder van het Merkske. In Nederland is dat het Waterschap Brabantse Delta. In het kader van het IWP nemen ze samen maatregelen om de ecologische toestand van het Merkske te verbeteren.

Beekherstel door ‘bouwen met natuur’

Samen met de Nederlandse collega's van Waterschap Brabantse Delta wil de provincie Antwerpen de waterkwaliteit en biodiversiteit in het Merkske verbeteren.  We willen er voor zorgen dat er ook in zeer droge periodes nog voldoende water door de beek stroomt, zonder de afvoer bij hoogwater te verhinderen. Daarvoor gaan we kleinschalige 'bouwen met natuur'-maatregelen toepassen. Om meer water vast te houden in droge periodes kunnen we lage takkenbossen in de beek leggen, het beheer gericht aanpassen en met zand de beekbodem verhogen. Met extra beplanting langs de beek zorgen we voor voldoende schaduw.

Om de impact op het watersysteem te onderzoeken en het ontwerp van de maatregelen bij te sturen, hebben we in 2022 twee proefprojecten ‘bouwen met natuur’ uitgevoerd. We onderzoeken nu op welke locaties we dit type natuurlijke beekherstelmaatregelen kunnen inzetten op grotere schaal. Het ontwerpplan bespreken we met de betrokken aangelanden en belanghebbenden. Op 13 maart 2025 heeft een informatiebijeenkomst over het Beekherstelproject het Merkske plaatsgevonden; in de middag voor de stakeholders en in de avond voor de aangelanden. Via deze pagina houden we je graag op de hoogte van ons project. 

Daarom delen we hieronder wat achtergrondinformatie:

• Het verslag van de informatiebijeenkomst op 13 maart 2025
• Het projectrapport (Beekherstel het Merkske | Stand van zaken – Voorjaar 2025) waarin we uitleggen welke stappen we tot nu toe hebben genomen en hoe we tot de voorlopige maatregelenoverzichtskaart zijn gekomen. Ook beschrijven we hoe we verder willen gaan met het project.
• De voorlopige maatregelenoverzichtskaart (versie 13 maart 2025). Opgelet, de exacte locatie van de maatregelen op deze kaart en de fasering van uitvoer kan nog aangepast worden op basis van het lopende ontwerpend onderzoek, input uit de omgeving en verder overleg.

Voor meer uitleg kun je de projectverantwoordelijke contacteren.

Multifunctionele bufferzone

In tegenstelling tot veel beken, werd het Merkske nooit rechtgetrokken. Zo behield ze haar natuurlijke karakter. Het beekdal geldt dan ook als een bijzonder waardevol agrarisch cultuurlandschap. Tegen 2027 een goede ecologische toestand van de beek realiseren, is dan ook een haalbare kaart. Mits we enkele hiaten opvullen.

We focussen in de eerste plaats op een traject van zo'n 2,6 kilometer ter hoogte van Hal in Minderhout, Hoogstraten. In deze zone willen we geen intensieve landbouw meer naast de beek. Om dat te bereiken moedigen we landbouwers aan vrijwillig een beheersovereenkomst af te sluiten over extensief landbouwgebruik. We zullen ook gronden ruilen met bereidwillige landbouwers of cruciale gebieden aankopen. Daarbij waken we erover dat de betrokken landbouwers een beter geschikte grond bekomen, zonder waardeverlies.

Doordat er minder intensieve landbouw vlak naast de beek is, komen er minder pesticiden en meststoffen in het water. De waterkwaliteit van het Merkske zal er dan ook op vooruitgaan. Die bufferzone zonder pesticiden en meststoffen langs de waterloop versterkt het agrarische cultuur- en beekdallandschap. Natuur en landbouw vullen elkaar aan en versterken elkaar. Dat beschermt landbouwers ook tegen oogstschade. Doordat we de natuurlijke waterbuffering in de vallei herstellen, zal de impact van extreme en langdurige neerslag enerzijds en droogte anderzijds ook kleiner worden voor gebieden stroomafwaarts.

Gastvrije vallei

Waar we kunnen, herstellen we leefgebieden voor Kamsalamander, Kleine en Grote modderkruiper en Zomertortel. Voor deze dieren bestaan namelijk soortenbeschermingsprogramma's (SBP's) die ervoor moeten zorgen dat deze soorten het goed stellen in Vlaanderen. We maken de transformatie van de vallei helemaal compleet door ook kleine landschapselementen en natuurlijke graslanden te herstellen. Het resultaat is een gastvrije vallei met ruimte voor natuur en landbouw.

Omdat deze ingrepen ook zorgen voor een betere waterkwaliteit, minder wateroverlast en een betere bescherming tegen droogte - met als bijkomend voordeel meer biodiversiteit - mag het provinciale project rekenen op Vlaamse subsidies via het projectprogramma Levend Water.

Voor vragen kun je terecht bij de projectverantwoordelijke: