Op vraag van de provincie Antwerpen voerde Natuurpunt Studie vorig jaar een diepgaand onderzoek naar het gedrag van de kolonie ingekorven vleermuizen in en rond Herentals. Aan de hand van o.a. zenderonderzoek, warmtebeeldcamera's en batdetectoren werden de vliegroutes en het gedrag van de vleermuizen nauwgezet in kaart gebracht. Dit leverde informatie op over de manieren waarop ze bomenrijen of houtkanten volgen, hoe ze akkers oversteken, hoe ze in stallen jagen, wanneer ze meest actief zijn ...

Het rapport formuleert verschillende aanbevelingen over hoe het landschap best in te richten voor ingekorven vleermuizen. Een greep uit de aanbevelingen:

• maatregelen rond duisternis en aangepaste verlichting, 
• de inrichting van een landschap geschikt als foerageergebied en lokaal ‘wegen’netwerk voor vleermuizen, 
• het kruisen van vleermuizenroutes met grote waterlopen en wegen, 
• het beheer van grote waterlopen en oeverpartijen,
• het beheer van bossen en stallen rekening houdend met vleermuizen.

Het volledige rapport kan je hier downloaden:

Inwoners, leerlingen, jeugdbewegingen, … iedereen kwam planten voor het nieuwe stadbos. Het wordt dan ook een bos voor iedereen, goed bereikbaar vanuit het centrum van Turnhout en dichtbij enkele scholen en jeugdbewegingen. Bosgroep Kempen Noord adviseerde stad Turnhout bij de keuze van het plantsoen en begeleidde de aanplanting, Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete maakte samen met de stad het ontwerp voor het bos, dat later nog een wandelpad en een poel krijgt.

Het stadsbos zal fungeren als een natuurlijke airco tijdens hete zomers, het biedt schaduw en zuivere lucht voor de inwoners van Turnhout en het wordt een natuurlijke plek om te spelen en te ontspannen. Omwille van de voordelen voor het klimaat, de biodiversiteit en onze gezondheid, werkt de provincie al jaren aan meer en beter bos. We engageerden ons dan ook om 30 hectare aan te planten in drie jaar tijd. Dankzij de dagelijkse inzet van de Antwerpse Bosgroepen en Regionale Landschappen, zullen we die 30 hectare tegen het einde van dit plantseizoen realiseren.

23 verschillende soorten voor een divers bos

Bosgroep Kempen Noord gaf advies bij de keuze van het plantsoen en begeleidde de aanplanting. Marieke Verreet, coördinator bij de Bosgroep, legt uit waarom er voor diverse soorten gekozen werd: “We planten hier een bos met een brede bosrand aan. Er wordt gekozen voor een grote soortendiversiteit met inheemse bomen en struiken. Deze soorten komen hier van nature voor en gedijen dus ook gemakkelijker. In totaal planten we wel 23 verschillende soorten aan. We kiezen voor variatie zodat ziekten en plagen als gevolg van de klimaatverandering minder effect hebben. Daarnaast houden we ook rekening met de bodemgesteldheid en met de biodiversiteit. Zo planten we in het nattere deel van het bos meer Es en Zwarte Els, terwijl we in de bosrand kiezen voor soorten die een meerwaarde bieden voor bijen en vlinders (winterlinde, spork, hazelaar, Europese vogelkers, boswilg, vlier, …)”

Dag van de Boseigenaar

De laatste dag van de aanplanting stond in het teken van de ‘Dag van de Boseigenaar’. Alle Vlaamse bosgroepen plantten gisteren samen 8 hectare bos aan en zetten hiermee de vele boseigenaren in de kijker.

Bosgroepen verenigen boseigenaars en ondersteunen hen bij het duurzaam beheer van hun bossen. De gegroepeerde aanpak garandeert een efficiënt en bovenlokaal beleid. Elke boseigenaar kan gratis en vrijblijvend aansluiten bij de bosgroep. De Antwerpse Bosgroepen worden financieel ondersteund door de provincie Antwerpen voor hun basiswerking. Verder coördineert de provincie de kwaliteitsvolle samenwerking tussen de bosgroepen. Meer info op www.bosgroepen.be

Voor een actuele status van de beboste oppervlakte in de provincie, bekijk de bosteller!

Van openbaar groen tot privédomein of natuurgebied: het groen in uw gemeente heeft verschillende functies. Het draagt bij aan een aangename leefomgeving voor uw inwoners, biedt een leefgebied aan planten- en diersoorten en wordt in de toekomst nog belangrijker om als waterbuffer, schaduwbrenger en verkoeler ons aan te passen aan de gevolgen van de klimaatverandering.  

Het succesvol plannen, aanplanten, beheren en behouden van groen is echter niet altijd evident en vergt een continue wisselwerking met andere beleidsdomeinen dan park- en groenbeheer.  

Steek op 10 december de koppen bijeen voor een duurzaam groenbeleid en -beheer in uw gemeente! Nodig zeker ook je collega’s van betrokken diensten uit. 

Meer info over de workshops en inschrijvingen vindt u op deze pagina.

Laat je inspireren en bekijk de trailer van het project.

Tijdens het evenement werd de brochure 'Vier jaar werken aan biodiversiteit op bedrijventerreinen' voorgesteld, met praktijkvoorbeelden en praktische richtlijnen. Bekijk de brochure.

Ook de presentaties staan online op de site van het project. Benieuwd naar het fotoverslag? Dat vind je op de Facebookpagina van het evenement. 

In Woonzorgcentrum Heiberg verkenden 60 aanwezigen verschillende suggesties en verwachtingen die eerder ook al aan het licht kwamen via een online bevraging. Tijdens geanimeerde tafelgesprekken bereikten we consensus over de functies die het gebied moet gaan vervullen. De buurtbewoners willen in de eerste plaats een oplossing voor de wateroverlast. Daarnaast wil men natuur beleven, liefst wandelend in een rustige, veilige en toegankelijke setting. Binnen deze functies formuleerden de inwoners ook al enkele concrete ideeën. Alle ideeën zijn te raadplegen op het ideeënplatform op https://laakbeek.bpart.be. Tot 5 november kunnen mensen extra ideeën, suggesties en bedenkingen posten of deze van andere deelnemers versterken of steunen.

Online bevraging bracht onverwacht groot klimaatbewustzijn aan het licht

127 respondenten namen deel aan een online bevraging. Er werd gepolst over hoe mensen denken over de effecten van de klimaatverandering op de gemeente Beerse. Ruim 4 op de 5 mensen zijn begaan met het klimaat en de klimaatproblematiek, en maken klimaatvriendelijke keuzes. 89% doet nu meer voor het klimaat dan enkele jaren geleden. 33% heeft wel het gevoel dat eigen inspanningen weinig bijdragen. De grote meerderheid is goed op de hoogte van de overstromingsrisico’s en maakt zich daarover ook zorgen. 31% van de respondenten hebben ook rechtstreeks te maken gehad met wateroverlast. De grafieken in het rapport laten zien dat de bevraagde burgers goed op de hoogte zijn van eigen en/of overheidsmaatregelen ten aanzien van overstromingen.

De enquête bracht ook de eerste verwachtingen en ideeën in kaart over de inrichting van het gebied. Het gebied moet in de eerste plaats een antwoord bieden op de waterproblemen in de buurt. Daarnaast lijken functies als natuurbeleving, sport en spel, trage toegankelijkheid ook in de smaak te vallen. Tijdens de inwonersavond donderdag werd dit grotendeels bevestigd. Enkel sport en spel kwamen minder aan bod.
 

Wordt vervolgd

Op 7 november gaat de buurt opnieuw samen zitten om alle ideeën te vertalen in enkele ontwerpscenario’s. Inschrijven kan nog steeds via https://laakbeek.bpart.be.
Met alle verworven input gaat een studiebureau vanaf 2020 aan de slag om de voorgestelde ideeën te onderzoeken op haalbaarheid en impact.  De provincie en het lokaal bestuur Beerse zullen de betrokken bewoners verder informeren over de resultaten, de keuzes, de start en de duur van de werken.
 

Na een jarenlange samenwerking met besturen, verenigingen en burgers, slaagt het strategisch project BORAZ (Beleefbare Open Ruimte in de Antwerpse Zuidrand) erin om 45 hectare OCMW-gronden in publieke handen te houden.“Het strategisch project omvat de gemeenten Aartselaar, Borsbeek, Boechout, Edegem, Hove, Kontich, Lint en Stad Mortsel. We werken al sinds 2013 aan kwalitatieve, toegankelijke en veerkrachtige open ruimte in deze regio. Toen het OCMW van Antwerpen vorige legislatuur ruim 65 hectare gronden verkocht, zijn we een intensieve samenwerking gestart met lokale besturen, verenigingen en burgers om de gronden publiek te kunnen houden”, verduidelijkt Sabine Caremans, coördinator van het project BORAZ.

“We zijn trots dat we erin geslaagd zijn om alle neuzen in dezelfde richting te krijgen en zo 45 hectare, bijna 30% van de open ruimte in Hove, te vrijwaren. Met dit project zetten we verder in op beleefbare open ruimte in de Zuidrand, met plaats voor landbouw, natuur, erfgoed én recreatie. Een bovenlokaal verhaal dat burgers, verenigingen en besturen samenbrengt en onze schaarse open ruimte vrijwaart voor de toekomst.”

Open ruimte in de Zuidrand: van versnipperd naar verbonden

Sabine Caremans licht het project BORAZ toe: “De Antwerpse Zuidrand is een drukbevolkt gebied met 3000 hectare open ruimte, meer dan de helft van de beschikbare oppervlakte. Toch krijg je het gevoel dat er niet veel open ruimte is omdat die versnipperd is, verscholen zit achter woonlinten en niet altijd toegankelijk is. Met dit project willen we dat lappendeken van bossen, akkers en waterlopen beter verbinden en toegankelijker maken. We werken aan een streek waar mensen op adem kunnen komen, kinderen kunnen spelen in het groen, joggers, wandelaars en fietsers kunnen genieten van de natuur en het landschap.”

Het strategisch project BORAZ, onder coördinatie van de provincie Antwerpen en gefinancierd door het departement Omgeving en de provincie Antwerpen, kon de afgelopen jaren uitpakken met verschillende realisaties: de aankoop van gronden in Hove, het openen en herstellen van trage wegen en speelplekken in 8 gemeenten van de Zuidrand, het vergroenen van scholen, het trekken en schrijven van tal van projecten zoals het toeristisch project ‘de Zuidrand dat Smaakt’, ‘Boeren en burgers’ …

Nieuwssite Apache schreef eerder een artikel over dit project: ‘Hoe de OCMW-gronden in de Antwerpse Zuidrand echt publiek werden’. Lees hier het volledige artikel.

Tot de zomer van 2020 mogen zowel het Vrieselhof in Ranst, als de Kesselse Heide in Nijlen en (voor de tweede maal) het Rivierenhof in Deurne het prestigieuze keurmerk in het vaandel dragen. Het internationaal kwaliteitslabel moet immers elk jaar opnieuw worden verdiend.

Jan De Haes, gedeputeerde voor recreatie- en groendomeinen van de provincie Antwerpen: “Het Rivierenhof, het Vrieselhof en de Kesselse Heide zijn elk een prachtig stuk natuur met een hoge biodiversiteitswaarde. Of je nu komt joggen, picknicken, deelneemt aan een wandeling met gids, foto’s maakt, de collecties bewondert, vogels of insecten komt spotten, met de klas een educatieve workshop volgt of gewoon komt ravotten … er is in alle domeinen voor iedereen wat wils. Dat had de internationale jury van de Green Flag Award meteen door.”

Een ambitie die keer op keer moet worden waargemaakt

De Haes vervolgt: “De Green Flag Award bestaat reeds 23 jaar. Dit keurmerk erkent en onderscheidt wereldwijd parken en recreatieve groene ruimtes die voldoen aan internationale kwaliteitsnormen. Het krijgen en het behouden van de Green Flag Award is een ambitie die ieder jaar weer moet worden waargemaakt. Wie geen positieve evolutie of vooruitgang maakt, loopt immers het risico geen Green Flag Award meer binnen te halen.” 

Peter Verdyck, directeur van de provinciale groendomeinen regio Antwerpen, is heel trots op het behalen van deze drie onderscheidingen: “De Green Flag Award legt de lat voor goed parkbeheer zeer hoog en promoot een internationale norm voor management in de groene sector. Daarmee erkent en waardeert de Green Flag Award de inzet van al onze medewerkers, vrijwilligers en het management. De ervaren jury noemt het Vrieselhof een juweeltje met goed biodiversiteitsbeheer, is onder de indruk van de aparte fauna en flora in de Kesselse Heide en vindt dat het Rivierenhof een zeer hoge standaard heeft op allerlei gebieden. Met deze beoordelingen wordt de eigenheid van elk domein gewaardeerd en in de verf gezet. Ik kan niet anders dan trots zijn op deze resultaten en gans onze ploeg medewerkers en vrijwilligers die dag in dag uit onze domeinen onderhouden van harte bedanken!”

Vrieselhof: juweeltje met goed biodiversiteitsbeheer

De jury heeft “echt genoten van het bezoek aan dit juweeltje” van een park. Het juryverslag vermeldt ook: “Het Vrieselhof is een mooi voorbeeld van goed biodiversiteitsbeheer. De educatieve functie is een mooi onderdeel van het park en is een meerwaarde. Hou dit goed niveau van werk aan.”

Tot slot merkt de jury op dat in de drie GFA-bekroonde provinciale groendomeinen het fantastische en enthousiaste personeel een meerwaarde is en bedankt hen voor hun fantastisch werk.

Tot de zomer van 2020 mogen zowel het Vrieselhof in Ranst, als de Kesselse Heide in Nijlen en (voor de tweede maal) het Rivierenhof in Deurne het prestigieuze keurmerk in het vaandel dragen. Het internationaal kwaliteitslabel moet immers elk jaar opnieuw worden verdiend.

Jan De Haes, gedeputeerde voor recreatie- en groendomeinen van de provincie Antwerpen: “Het Rivierenhof, het Vrieselhof en de Kesselse Heide zijn elk een prachtig stuk natuur met een hoge biodiversiteitswaarde. Of je nu komt joggen, picknicken, deelneemt aan een wandeling met gids, foto’s maakt, de collecties bewondert, vogels of insecten komt spotten, met de klas een educatieve workshop volgt of gewoon komt ravotten … er is in alle domeinen voor iedereen wat wils. Dat had de internationale jury van de Green Flag Award meteen door.”

Een ambitie die keer op keer moet worden waargemaakt

De Haes vervolgt: “De Green Flag Award bestaat reeds 23 jaar. Dit keurmerk erkent en onderscheidt wereldwijd parken en recreatieve groene ruimtes die voldoen aan internationale kwaliteitsnormen. Het krijgen en het behouden van de Green Flag Award is een ambitie die ieder jaar weer moet worden waargemaakt. Wie geen positieve evolutie of vooruitgang maakt, loopt immers het risico geen Green Flag Award meer binnen te halen.” 

Peter Verdyck, directeur van de provinciale groendomeinen regio Antwerpen, is heel trots op het behalen van deze drie onderscheidingen: “De Green Flag Award legt de lat voor goed parkbeheer zeer hoog en promoot een internationale norm voor management in de groene sector. Daarmee erkent en waardeert de Green Flag Award de inzet van al onze medewerkers, vrijwilligers en het management. De ervaren jury noemt het Vrieselhof een juweeltje met goed biodiversiteitsbeheer, is onder de indruk van de aparte fauna en flora in de Kesselse Heide en vindt dat het Rivierenhof een zeer hoge standaard heeft op allerlei gebieden. Met deze beoordelingen wordt de eigenheid van elk domein gewaardeerd en in de verf gezet. Ik kan niet anders dan trots zijn op deze resultaten en gans onze ploeg medewerkers en vrijwilligers die dag in dag uit onze domeinen onderhouden van harte bedanken!”

Rivierenhof: zeer hoge standaard. Een genoegen om te bezoeken en te beoordelen

Na een anoniem bezoek gaf de GFA-jury opnieuw een zeer positieve beoordeling aan het provinciaal domein in Deurne dat daarmee haar kwaliteitskeurmerk bevestigd ziet. Volgens de jury hanteert het park “een zeer hoge standaard en heeft het zeer veel te bieden.” De jury houdt van de sportfaciliteiten die naar de randen zijn verplaatst en van de speeltuin in de buurt van het restaurant. “Ook de verschillende soorten landschappen en gebieden om rust te vinden, de grote natuurwaarde en aangename mogelijkheden tot verkoeling zijn fantastisch.” De jury oordeelt: “Het park is zo groot dat je het niet allemaal op een dag kunt zien. Het Rivierenhof is geschikt voor jong en oud, voor vaste klanten en voor gelegenheidsbezoekers.”

Tot slot merkt de jury op dat in de drie Green Flag Award-winnende provinciale groendomeinen het fantastische en enthousiaste personeel een meerwaarde is en bedankt hen voor hun fantastisch werk.

Tot de zomer van 2020 mogen zowel het Vrieselhof in Ranst, als de Kesselse Heide in Nijlen en (voor de tweede maal) het Rivierenhof in Deurne het prestigieuze keurmerk in het vaandel dragen. Het internationaal kwaliteitslabel moet immers elk jaar opnieuw worden verdiend.

Jan De Haes, gedeputeerde voor recreatie- en groendomeinen van de provincie Antwerpen: “Het Rivierenhof, het Vrieselhof en de Kesselse Heide zijn elk een prachtig stuk natuur met een hoge biodiversiteitswaarde. Of je nu komt joggen, picknicken, deelneemt aan een wandeling met gids, foto’s maakt, de collecties bewondert, vogels of insecten komt spotten, met de klas een educatieve workshop volgt of gewoon komt ravotten … er is in alle domeinen voor iedereen wat wils. Dat had de internationale jury van de Green Flag Award meteen door.”

Een ambitie die keer op keer moet worden waargemaakt

De Haes vervolgt: “De Green Flag Award bestaat reeds 23 jaar. Dit keurmerk erkent en onderscheidt wereldwijd parken en recreatieve groene ruimtes die voldoen aan internationale kwaliteitsnormen. Het krijgen en het behouden van de Green Flag Award is een ambitie die ieder jaar weer moet worden waargemaakt. Wie geen positieve evolutie of vooruitgang maakt, loopt immers het risico geen Green Flag Award meer binnen te halen.” 

Peter Verdyck, directeur van de provinciale groendomeinen regio Antwerpen, is heel trots op het behalen van deze drie onderscheidingen: “De Green Flag Award legt de lat voor goed parkbeheer zeer hoog en promoot een internationale norm voor management in de groene sector. Daarmee erkent en waardeert de Green Flag Award de inzet van al onze medewerkers, vrijwilligers en het management. De ervaren jury noemt het Vrieselhof een juweeltje met goed biodiversiteitsbeheer, is onder de indruk van de aparte fauna en flora in de Kesselse Heide en vindt dat het Rivierenhof een zeer hoge standaard heeft op allerlei gebieden. Met deze beoordelingen wordt de eigenheid van elk domein gewaardeerd en in de verf gezet. Ik kan niet anders dan trots zijn op deze resultaten en gans onze ploeg medewerkers en vrijwilligers die dag in dag uit onze domeinen onderhouden van harte bedanken!”

Kesselse Heide: onder de indruk van fauna, flora en medewerkers

De Green Flag Award jury is onder de indruk van de Kesselse Heide. De jury houdt “van de manier waarop verschillende evenementen in het domein aangeboden worden, die de bezoekers zowel een voorproefje van de natuur geven als stof tot nadenken om terug te komen en nog meer te genieten.” De jury was onder de indruk van het goede onderhoud en het veiligheidsgevoel wanneer je er rond wandelt.

Tot slot merkt de jury op dat in de drie GFA-bekroonde provinciale groendomeinen het fantastische en enthousiaste personeel een meerwaarde is en bedankt hen voor hun fantastisch werk.

Bij een captatieverbod is het verboden water te onttrekken uit de waterlopen. Zo'n verbod wordt ingesteld bij extreem droge omstandigheden, net zoals vorig jaar. 

Dit jaar kan er op sommige plaatsen voor het eerst ook versneld een captatieverbod afgekondigd worden. De provincie Antwerpen heeft daarvoor een selectie gemaakt van 15 stroomgebieden waar dit omwille van de hoge ecologische waarde noodzakelijk is. De provincie is de eerste waterbeheerder in ons land die dit doet. Na advies van de dienst Integraal Waterbeleid, kan de gouverneur dus voortaan via politiebesluit een verbod instellen voor één of meerdere afzonderlijke stroomgebieden.

Om de 15 kwetsbare stroomgebieden in kaart te brengen, baseerde provincie Antwerpen zich op Europese richtlijnen die onder meer de bescherming van zeldzame vissoorten zoals de rivierdonderpad, de beekprik en de kleine modderkruiper op het oog hebben. Door de extreme droogte komt immers de kwantiteit en de kwaliteit van het water in gedrang. De natuurlijke leefomgeving van veel planten en dieren wordt daardoor onherroepelijk aangetast.

De controleurs van de dienst Integraal Waterbeleid zullen het waterpeil op regelmatige basis evalueren. Wanneer het water onder een vooraf vastgelegde drempelwaarde zakt, kan de gouverneur een captatieverbod instellen. Dat is eerder een uitzonderlijke en reactieve maatregel. Als waterbeheerder wil de provincie vooral proactief bezig zijn met het beheersen van de waterproblematiek. Dit doet ze door waterlopen opnieuw te meanderen, valleigebieden op te waarderen en overstromingsgebieden aan te leggen.

De 5 Vlaamse provincies verzamelden cijfermateriaal over klimaat en energie. Via provincies.incijfers.be stellen ze deze data ter beschikking van gemeenten om hun energie- en klimaatbeleid op te volgen en te vergelijken met gelijkaardige gemeenten. Per gemeente is een klimaatrapport beschikbaar met de belangrijkste gegevens over de vermindering van de broeikasgasuitstoot. Men vindt er onder meer de CO2-uitstoot per sector, het energieverbruik van huishoudens, renovatiepremies, mobiliteit en de productie van hernieuwbare energie op hun grondgebied.

Globale toestand in de provincie Antwerpen

Globaal stellen we in de provincie Antwerpen een lichte stijging in uitstoot vast; per gemeente zijn er echter grotere verschillen. Op onderstaande kaart zien we verschillen in CO2-uitstoot per gemeente van 2016 ten opzichte van het referentiejaar 2011. De licht- tot donkeroranje gemeenten hebben een stijgende CO2-uitstoot, de lichtgrijze zijn stabiel tot licht dalend en de licht- tot donkerblauwe gemeenten vertonen een dalende CO2-trend.

Kant-en-klaar klimaatrapport op maat van de gemeente

Via het rapport krijgt een gemeente inzicht in de maatregelen die effect hebben of waar extra acties nodig zijn. Via kaarten en grafieken wordt de gemeente ook vergeleken met andere gemeenten in de provincie of met de gemiddelden voor Vlaanderen. In het rapport zijn ook enkele verklarende cijfers opgenomen die niet rechtstreeks met klimaat te maken hebben maar belangrijke aandachtspunten zijn voor het gemeentelijk klimaatbeleid, zoals de financiële draagkracht van gezinnen of de toestand van het woningbestand.

Een mooie case is Bornem. Bornem doet het beter dan het provinciaal gemiddelde met een lichte daling van de globale CO2-uitstoot met 1,4% tussen 2011 en 2016.
Wat in het rapport frappant in het oog springt, is de sterke daling (-10,9%) van de CO2-uitstoot in de sector huishoudens, verantwoordelijk voor een groot aandeel van de CO2-uitstoot op het Bornemse grondgebied. De gemeente presteert beter dan het provinciaal gemiddelde (-6%) en het Vlaamse gewest (-6,8%).

Voor Maarten Kegels, ambtenaar Duurzaamheid en Wonen van Bornem, is de vaststelling een positieve bekrachtiging van de ingeslagen weg. De gemeente investeert immers al enkele jaren in de verlaging van de energie-impact van huishoudens. Zo biedt de gemeente warmte-advies op maat aan waarbij gezinnen op basis van energiescans van hun woningen concrete acties aangereikt krijgen om hun uitstoot te verlagen. De gemeente gaat zelfs een stap verder in haar ondersteuning met een (sociaal) premiebeleid voor energiebesparende maatregelen zoals isolatie.

Geïntegreerd cijfermateriaal

Alle Vlaamse provincies sloegen de handen in elkaar en brachten het cijfermateriaal samen over klimaat en energie van Fluvius en het Departement Omgeving Vlaanderen, in samenwerking met de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) en het Vlaams Energieagentschap (VEA), in de online databank provincies.incijfers.be.

Burgers of journalisten die benieuwd zijn naar de CO2- uitstoot in een bepaalde gemeente of die willen weten welke sectoren de meeste vooruitgang boeken, kunnen een kijkje nemen op het klimaatluik van provincies.incijfers.be.

Alle vleermuizen zijn in min of meerdere mate lichtschuw 

Vleermuizen mijden daglicht en jagen daarom ’s nachts op insecten. Ze hebben daarbij weinig concurrentie van andere diersoorten, en de duisternis zorgt ervoor dat roofdieren hen niet zien. Tenminste, als kunstlicht het donker niet verstoort.

Vleermuizen hebben in tegenstelling tot wat men soms denkt, zeer gevoelige ogen die aangepast zijn aan lage lichtintensiteiten. De meeste soorten hebben kleurenzicht, maar de kleuren waarvoor ze gevoelig zijn, verschillen ten opzichte van die die de mens kan waarnemen. Zo kunnen zij ook UV-licht zien. Als algemeen principe geldt dat kunstmatige verlichting, waar mogelijk, vermeden moet worden. Indien verlichting noodzakelijk is, dan zijn er verschillende flankerende maatregelen mogelijk die het effect van licht op vleermuizen minstens ten dele afzwakken.

Elke lamp die niet hoeft te branden, levert een besparing op (zowel financieel als qua CO₂-uitstoot), dus een win-win voor budget, klimaat en lokale biodiversiteit.

Het INBO-advies geeft een stappenplan om dit verder te concretiseren, gebaseerd op de aanbevelingen van Eurobats. Het stappenplan bestaat uit vier hiërarchische stappen, waarbij elke volgende stap moet gezien worden als een aanvulling op de vorige stappen.

Stappenplan om het effect van licht op vleermuizen af te zwakken

Stap 1: Vermits alle vleermuissoorten lichtschuw zijn in bepaalde omstandigheden, moet verlichting in de eerste plaats vermeden worden. Vleermuizen hebben nood aan een netwerk van donkere verbindingen om vlot toegang te hebben tot foerageergebieden vanuit de kolonieplaatsen. Plaats daarom alleen lampen waar dit echt nodig is. Je kan ook gebruik maken van reflectoren, een lichtgekleurde wegbedekking voor fietspaden of wegmarkeringen.

Stap 2: Indien verlichting noodzakelijk is, is het het beste om die enkel te laten branden indien nodig, bijvoorbeeld door bewegingsdetectoren te gebruiken die het licht aanschakelen wanneer voetgangers, fietsers of auto’s passeren. In de buurt van kolonieplaatsen moet ervoor gezorgd worden dat de vleermuizen in het donker in en uit kunnen vliegen.

Stap 3: Beperk zoveel mogelijk de intensiteit van het licht en vermijd strooilicht. Om lichtverstrooiing te vermijden, moeten aangepaste armaturen gebruikt worden die het licht zoveel mogelijk richten op de plaats waar het nodig is, en verstrooiing naar de wijdere omgeving vermijden. Armaturen zouden geen licht naar boven toe mogen verspreiden. Om dezelfde reden worden lichtarmaturen best zo laag mogelijk geplaatst. Bij verlichting van een weg omzoomd met bomen moeten de armaturen zodanig worden geplaatst dat zij het bovenste deel van de bomenrij niet verlichten. Lichtverstrooiing naar waterpartijen toe moet zeker vermeden worden. Aanplant van een groenscherm kan in sommige omstandigheden helpen om lichtverstrooiing te beperken, maar dit werkt uiteraard enkel in het zomerseizoen. Recent onderzoek geeft aan dat ook tijdens de winter vleermuizen meer vliegen dan tot nu toe werd aangenomen.

Stap 4: Als allerlaatste maatregel kan een lichtkleur gebruikt worden die door vleermuizen minder wordt gezien of als minder bedreigend wordt ervaren. Onderzoek wees uit dat een oranje/rode/amberkleur minder verstorend is dan bv. wit licht omdat UV en andere korte golflengten eruit gefilterd zijn. Het aantal studies hierover is echter nog beperkt, en de reactie van de vleermuizen verschilt van soort tot soort. Daarom is het gebruik van een vleermuisvriendelijke lichtkleur een laatste stap die een nuttige aanvulling kan zijn nadat alle andere stappen zijn uitgewerkt. Het is dus van groot belang om in te zetten op een vleermuisvriendelijke inrichting van het verlichtingsplan en landschap.

Vleermuizen als Provinciaal Prioritaire Soorten

Vleermuizen als groep, zijn geselecteerd als Provinciale Prioritaire Soorten voor de provincie Antwerpen. Het zijn soorten waar de provincie via gerichte maatregelen extra aandacht aan besteedt. Als belangrijke boodschap wil de provincie Antwerpen meegeven dat het zinvol is om bij plannen en projecten m.b.t. verlichting ook de impact op milieu en natuur te bekijken en natuurgebieden en verbindingszones aan te duiden die best donker blijven. Elke lamp die niet hoeft te branden, levert een besparing op (zowel financieel als qua CO₂-uitstoot), dus een win-win voor budget, klimaat en lokale biodiversiteit. Het volledige INBO-advies kan je hieronder downloaden.

tekst: Ralf Gyselings  & Luc De Bruyn, INBO
Mieke Hoogewijs - Adviseur biodiversiteit – fauna & flora - DIENST DUURZAAM MILIEU- EN NATUURBELEID - Provincie Antwerpen