Nieuw in 2020?

- 150 km nieuwe of vernieuwde trajecten (in en naar de Kempen)

- 10 extra inrijpunten

- integratie van nieuwe fietspaden, fietsbruggen en fietsostrades

- oplossing voor enkele gevaarlijke punten

- opdeling lange trajecten in kortere lussen

- vlottere verbindingen vanuit o.a. Antwerpen, Mechelen en Zuidrand

Check www.routedokter.be voor detailkaartjes van de meest ingrijpende wijzigingen.

Extra bordjes langs het fietsnetwerk maken je attent op een gewijzigde situatie.

Fietskaart Kempen 2020

Alle 2175 km routes, knooppunten en toeristische blikvangers vind je terug op de fietskaart Kempen 2020.

Goed om weten: ook de knooppuntenroutes in Antwerpen, Mechelen, Zuidrand én Scheldeland staan op de kaart.
Meer nog, de uitsnede omvat een deel van de aangrenzende netwerken in Limburg en Vlaams-Brabant en zelfs Zeeland, Midden-Brabant en Kempen (NL).

Je bestelt de fietskaart Kempen 2020 (9,95 euro) op www.kempen.be.
Ze is ook te koop bij de toeristische infokantoren en Standaard Boekhandels in de Kempen.

Populaire routeplanners als www.routeyou.com, www.fietsnet.be en www.vlaanderen-fietsland.be werken steeds met up-to-date gegevens.

Meer weten?

Koenraad Pierré

koenraad.pierre@provincieantwerpen.be
 

Op 05/03 organiseerde de provincie Antwerpen een vorming over de bestrijding van de eikenprocessierups. De provinciale aanpak werd gepresenteerd, verschillende bestrijdingsmethoden werden met elkaar vergeleken en VMM en ANB kwamen de voorwaarden & aanvraagprocedures voor de 2 toegelaten bestrijdingsmiddelen toelichten.

Hieronder kan je de presentaties van de vorming terugvinden.

Opgelet, de vorming van 24/03 zal op dinsdag 21/04 plaatsvinden onder de vorm van een webinar. Meer informatie vind je op deze pagina.

Met een 3D-camera op het kruispunt van de Puursesteenweg met de fietsostrade F18 Sint-Niklaas-Mechelen in Bornem bracht de provincie Antwerpen het gedrag van alle verkeersdeelnemers in kaart. Via deze cameratechnologie kwam duidelijk naar voor dat fietsers en voetgangers niet alleen de aangeduide oversteken maar ook het volledige kruispunt gebruiken om hun oversteekbeweging te maken. Fietsers gebruiken de enkelrichtingsfietspaden op de overweg in dubbelrichting en de bochten aan de fietsoversteken zijn zeer scherp. Dit verklaart de registratie van gemiddeld 24 bijna-ongevallen per dag tussen fietsers onderling. De analyse toont ook aan dat het aantal bijna-ongevallen tussen fietsers en gemotoriseerd verkeer (gemiddeld acht per dag) even groot is als het aantal bijna-ongevallen tussen gemotoriseerd verkeer onderling (gemiddeld 7 per dag). 

Naast provincie Antwerpen selecteerden experten ook Politiezone Gent met ‘Sammeke de superflitspaal’, een project waarbij een Lidar camera werd ingezet om te sensibiliseren, draagvlak te creëren en te handhaven in zone 30. Transport & Mobility Leuven was de derde genomineerde met het ConACon project. Met dit computerprogramma onderzoekt men hoe de data van zelfrijdende voertuigen kan gebruikt worden om de verkeersveiligheid te verbeteren. Uiteindelijk kozen de bezoekers van het Vlaams Congres Verkeersveiligheid het project van provincie Antwerpen als winnaar van de Vlaamse Verkeersveiligheidsprijs.

Verkeersveiligheid op kruispunt verhogen

Met een beter inzicht in het gebruik van het kruispunt door alle verkeersdeelnemers en in de bijna-ongevallen ging de provincie Antwerpen samen met de gemeente Bornem op zoek naar maatregelen die de verkeersveiligheid op korte termijn kunnen verhogen. Op basis van de resultaten van het 3D-cameraonderzoek besliste de gemeente Bornem om de aanbevelingen van de provincie Antwerpen op te volgen. Ter hoogte van de oversteekplaats voor de fietsers gaat de gemeente Bornem de markeringen aanpassen om de zichtbaarheid er te verbeteren. Bornem bekijkt ook de verkeersborden op en rond deze oversteekplaats. Welke verkeersborden zijn overbodig maar welke zijn noodzakelijk om de veiligheid te verhogen.

Provincie Antwerpen engageert zich om het effect van deze maatregelen te meten en te evalueren. 

Benieuwd naar het project? 

Bekijk dan zeker het filmpje dat Vlaamse Stichting Verkeerskunde maakte over het project van provincie Antwerpen: Provincie Antwerpen - Gedragsonderzoek fietsostrades

Hieronder vind je de presentatie met meer uitleg over het project:

De provincie Antwerpen, Vlaanderen en Europa voorzien dit jaar nog 550.000 euro voor projecten op het platteland in de provincie Antwerpen. Het beschikbare budget van 550.000 euro biedt kansen om nieuwe samenwerkingsverbanden op te starten met land- en tuinbouwers of om samen met de inwoners aan dorpskernvernieuwing te doen. Goedgekeurde projecten kunnen voor 65 % gesubsidieerd worden, tot een bedrag van maximaal 130.000 euro. Tot 9 april heb je de tijd om je projectidee in te dienen. Een korte samenvatting volstaat; de verdere uitwerking van je project is voor later.

De subsidielijn Omgevingskwaliteit wil overheden en organisaties aanzetten om nieuwe samenwerkingsverbanden met een duidelijke agrarische focus op te starten op het platteland. Denk aan groene zorg, de ontwikkeling van stadslandbouw, de omschakeling naar biologische landbouw, initiatieven rond sociale economie in een tuinbouwbedrijf, enzovoort. Ze stelt overheden ook in staat om samen met hun burgers in een participatief traject aan dorpskernvernieuwing te doen.

Er is enkel nog budget over in de maatregel OmgevingsKwaliteit, d.i. voor dienstverleningsprojecten met agrarische focus of investeringsprojecten in de echte plattelandsgemeenten van onze provincie.

Op de website van de provincie Antwerpen vind je alle praktische informatie en de juiste documenten. Je ziet meteen ook of jouw gemeente van deze ondersteuning gebruik kan maken en waaraan je project moet voldoen om voor deze subsidie in aanmerking te komen. 

Op het kaartje kan je bekijken welke gemeenten een project mogen indienen. Donkergroen zijn echte plattelandsgemeenten. Rode centrumsteden mogen geen project indienen.

Sinds 1989 registreert het Provinciaal Instituut voor Hygiëne (PIH), in samenwerking met de Universiteit Antwerpen, aangeboren afwijkingen bij kinderen volgens het EUROCAT-registratiesysteem (European surveillance of Congenital Anomalies).

Het in kaart brengen van aangeboren afwijkingen, opvolgen van tijdstrends, onderzoeken van clusters en zoeken naar oorzaken zoals levensstijl, medicatiegebruik, foliumzuur, … is belangrijk om preventieprogramma’s te ontwikkelen en om de zorgvoorzieningen voor kinderen met aangeboren afwijkingen te vergroten.

Resultaten EUROCAT register

Van 1989 tot en met 2016 werden in de provincie Antwerpen 12.528 kinderen met een aangeboren afwijking geregistreerd op 425.342 geboortes. Dit betekent dat 2,81% van de pasgeborenen een aangeboren afwijking heeft. Dit percentage is heel vergelijkbaar met het Europese gemiddelde.

De aard van de afwijkingen is erg uiteenlopend. Enkele voorbeelden: op 10.000 geboortes worden 5 kindjes geboren met een open ruggetje; 11 met een gespleten lip; 12 met een klompvoetje. De meest voorkomende afwijking is een hartafwijking: op 10.000 geboorten worden 65 hartafwijkingen gedetecteerd, waarvan 21 met een ernstige hartafwijking. 

Belangrijke signaalfunctie

Het EUROCAT register, dat deel uitmaakt van een Europees netwerk en deelneemt aan Europese onderzoeksprojecten, heeft een belangrijke signaalfunctie.

Zo werd in de jaren ’80 vastgesteld dat Valproaat, een geneesmiddel tegen epilepsie, kon leiden tot meer aangeboren afwijkingen indien het werd gebruikt tijdens het eerste trimester van de zwangerschap. Sindsdien zoeken artsen bij vrouwen met epilepsie naar veiliger alternatieven. We zien in Europa dan ook een zeer sterke daling van het valproaat syndroom doorheen de tijd, nl. van 0,22 kindjes per 10.000 geboortes in 2005/06 naar 0,03 per 10.000 geboortes in 2013/14.

Een andere trend, die in de toekomst meer aandacht vraagt, is een stijgende Europese trend van hartafwijkingen bij pasgeborenen, o.m. ernstig congenitaal hartfalen, defecten aan de hartklep of defecten van de hartkamer. Obesitas en diabetes bij de moeder zijn gekende risicofactoren voor hartafwijkingen bij de foetus, en voor deze welzijnsziekten zien we een duidelijke toename in onze Westerse wereld. Preventie van obesitas en diabetes is dus niet enkel voor de moeder zelf, maar ook voor de baby van groot belang. 

Besluit

De resultaten van EUROCAT kunnen dienen als een waarschuwingssignaal om te pleiten voor het belang van een gezonde zwangerschap. 

Meer weten?

Het volledige rapport met resultaten van de registratie van aangeboren afwijkingen:
https://www.provincieantwerpen.be/aanbod/dlm/pih/onderzoek/milieu-gezondheid/eurocat.html

Beleidsverantwoordelijke:

Jan De Haes, N-VA, gedeputeerde bevoegd voor Milieu
Perscontact: Helke Verdick, M 0484 09 05 97, E helke.verdick@provincieantwerpen.be

Dienst:
Vera Nelen, Directeur Provinciaal Instituut voor Hygiëne (PIH)
T 03 259 12 90, E vera.nelen@provincieantwerpen.be

Paddentrek op gang gekomen

Rivierenhof sluit poort Sterckshoflei iets vroeger en opent iets later

Met de stijgende nachttemperaturen is ook de paddentrek begonnen. Deze start bij zonsondergang en gaat de ganse nacht door tot bij zonsopgang. Om paddenslachtoffers te voorkomen, beslisten de domeinwachters van het Rivierenhof om de poort aan de Sterckshoflei (kant brug autostrade) tot aan het einde van de paddentrek (vermoedelijk half april) vroeger te sluiten.

Aangepaste regeling

Sinds 23 februari 2020 sluit deze parkpoort bij zonsondergang. Ook ’s ochtends is de poort aan de Sterckshoflei omwille van de paddentrek pas na zonsopgang open.

Deze regeling heeft gevolgen voor vroege en late bezoekers, fietsers en de sportclubs in het provinciaal groendomein Rivierenhof. Zij zullen het park vanaf zonsondergang tot na zonsopgang moeten betreden of verlaten via de toegang aan de Kongohut ter hoogte van het kasteel Sterckshof. De openingsuren van de andere toegangswegen tot het Rivierenhof worden door de paddentrek niet beïnvloed.

Elke dag zal de paddentrek in het Rivierenhof worden gemonitord. Wanneer de tellingen aangeven dat de paddentrek ten einde is (vermoedelijk midden april), gaat de poort aan de Sterckshoflei opnieuw open om 6 uur en sluit ze opnieuw om 23u.

Met de provinciale Fietsbarometer heeft de provincie Antwerpen een sterke tool in handen. En dit niet alleen op provinciaal niveau maar ook internationaal. Door deel uit te maken van het Europese BITS-project (Bicycles in Intelligent Transport Systems) gaat de provincie Antwerpen mee de uitdaging aan om bestaande fietsdata samen te brengen in een CycleDataHub (cycledatahub.eu).

CycleDataHub

Niet alleen voor de provincie Antwerpen maar ook voor tal van Europese landen is fietsdata enorm belangrijk. De nood om datagegevens met elkaar te delen, te vergelijken en te analsyseren is groot. Door het verzamelen en delen van fietsgegevens krijgen overheidsinstanties meer inzicht in hun fietsinfrastructuur, het fietsgebruik en de verkeersveiligheid.

Permanente fietstellers in combinatie met nieuwe technieken, zoals de 3D-camera die de provincie Antwerpen gebruikte op de fietsostrade F18 in Bornem, geven een duidelijker beeld of de infrastructuur afgestemd is op de fietser of niet. Mits de juiste technologie kan eveneens het gedrag en de behoeften van de fietser begrepen worden. Zoals de online Fietsbarometer het kruispunt is voor fietsdata in de provincie Antwerpen, is de CycleDataHub het kruispunt waar je fietsdata vindt van de verschillende Europese landen.

Op de CycleDataHub.eu kan iedereen data delen en vinden. Het doel is beschikbare fietsdata in kaart te brengen om deze zo een vaste plaats te geven binnen het geheel van mobiliteitsdata.

Cycle Data Academy

De Cycle Data Academy is een initiatief binnen het Europese BITS-project, medegefinan-cierd door het Interreg Noordzeeregioprogramma. Dit programma stimuleert onder meer duurzaam transport en groene mobiliteit. Het project telt tien partners, afkomstig uit diverse landen rond de Noordzee. Zij focussen onder meer op een beperking van de CO²-uitstoot door fietsgebruik bij bepaalde doelgroepen met minstens 10% te verhogen. Vlaamse partners naast de provincie Antwerpen zijn de stad Brugge en onderzoeksinstelling Vives.

Het Rivierenhof herbergt verschillende typen biotopen waar uiteenlopende soorten hun plekje gevonden hebben. In het zuiden van het park zijn nog enkele ecologisch waardevolle graslanden te vinden waar bijvoorbeeld de Grote ratelaar (Rhinanthus angustifolius) en Knolsteenbreek (Saxifraga granulata) in de vroege zomer in grote getalen aanwezig zijn en de velden geel en wit kleuren. In het noorden van het park zijn oude bosbestanden terug te vinden waar Beuk (Fagus sylvatica) en Zomereik (Quercus robur) primeren. In de lente kan je hier nog enkele typische voorjaarsbloeiers terugvinden, zoals de Bosanemoon (Anemone nemorosa) en de Wilde hyacint (Hyacinthoides non-scripta). Recht achter het Kasteel kan je zelfs nog genieten van de zeldzame Bostulp (Tulipa sulvestris).

^{Bloeiende Bostulpen in april achter het kasteel Rivierenhof}

Speciale biotiek van de kwachten

Te midden van al die natuurpracht ligt het kloppend hart van het park: de rivier het Schijn. Waar men in lang vervlogen tijden nog liederen zong over de stank van het Schijn, is zij vandaag de dag weer aan de beterhand en zorgt ze voor een onderkomen voor verschillende soorten eenden en de Ijsvogel (Alcedo atthis). Het centrale deel van het park, beter bekend als ‘De Kwachten’, is dankzij het Schijn erg vochtig en zorgt voor een speciale biotiek, waar men nog Watermunt (Mentha aquatica) en Blauw glidkruid (Scutellaria galericulata) kan bewonderen. Die laatste is een indicatorsoort voor matig voedselrijke broekbossen. Jammer genoeg worden grote delen van De Kwachten momenteel overwoekerd door de exotische Canadese Kornoelje (Cornus sericea). Een andere exoot die het park is binnengeslopen via het Schijn is de Reuzenbalsemien (Impatiens glandulifera). Deze wordt actief bestreden, zodat inheemse planten hun plaatsje op de Schijnoevers kunnen behouden.

Zoogdieren groot en klein

Naast planten zijn er ook een heleboel dieren die in het Rivierenhof gespot kunnen worden. Zo is er de jaarlijkse paddentrek, waarvoor een deel van het park ’s morgens wat langer gesloten blijft. Niet alleen Padden (Bufo bufo) verlaten dan hun overwinteringsplaats om liefde te zoeken, ook andere amfibieën zoals de Kleine – en Alpenwatersalamander (Lissotriton vulgaris & Ichthyosaura alpestris) gaan in het park op zoek naar hun soortgenoten.

Ook grotere zoogdieren kan je in het Rivierenhof bewonderen. Zo is er bijvoorbeeld een grote Konijnenpopulatie (Oryctolagus cuniculus) aanwezig, die er voor zorgt dat ook de Vos (Vulpes vulpes) zijn weg naar het park gevonden heeft. Wie tijdens de late uurtjes nog een wandelingetje maakt, kan naast een Vos ook een Steenmarter (Martes foina) of een Egel (Erinaceus europeaeus) tegen het lijf lopen. Verder komen er ook verschillende soorten vleermuizen jagen boven de Vis- en Bootjesvijver en in de dreven van het park. Maar liefst zeven verschillende soorten zijn er al gezien, waaronder de zéér zeldzame Bosvleermuis (Nyctalus leisleri). In de bunker van de Kinderboerderij overwintert nu al minstens twee jaar een Gewone grootoorvleermuis (Plecotus auritus).

Nachtleven in het Rivierenhof

Naast deze verschillende soorten zoogdieren, zijn er nog heel wat dieren die ’s nachts tot leven komen op het domein. Zo werden er met behulp van een lichtval en ‘smeer’ (een mengsel van rode wijn en suiker) al bijna 400 soorten nachtvlinders gezien, waaronder verschillende zeldzame soorten met poëtische namen zoals het Zeekraalzandvleugeltje (Scrobipalpa salinella) en het Eikenborsteltje (Psoricoptera gibbosella). Dankzij het grote aanbod aan verschillende soorten waardplanten wordt verwacht dat deze lijst in de komende jaren nog aanzienlijk zal groeien.

^{Domeinwachters aan het werk om de Reuzenbalsemien te bestrijden}

Aardsterren en stofluizen

Twee soorten die zeker nog vernoemd mogen worden zijn Geastrum welwitschii en Matsumurariella species. De eerste is een paddenstoel van de orde van de Aardsterren (Geastrales), die op 28 oktober 2018 werd gezien in de serres van het park. Deze paddenstoel haalde verschillende krantenkoppen omdat hij hiervoor slechts éénmaal eerder in Europa gezien werd, namelijk in 1848 in de botanische tuin van Lissabon. Aangezien de DNA-sequentie van deze soort nog niet bekend is, werd er besloten om twee verse exemplaren in te zamelen en op te sturen naar het Nederlands Nationaal Onderzoekscetrum van Naturalis. Hier zal deze zeldzame Aardster opgenomen worden in hun collectie.
Matsumurariella is een genus toegeschreven aan de orde van de Stofluizen (Psocoptera). Soorten uit dit genus zijn voornamelijk beschreven uit Oosterse landen zoals Rusland en Japan. Zowel Geastrum welwitschii als Matsumuraiella species. zijn nooit eerder waargenomen in België.

^{Overwinterende Gewone grootoorvleermuis in de bunker van de Kinderboerderij Rivierenhof}

2096 dier- en plantensoorten geteld

Dat er er een grote verscheidenheid aan algemene, maar ook zeldzame, soorten voorkomt in het Rivierenhof is ondertussen wel duidelijk. Maar om hoeveel soorten gaat het juist en waar kunnen deze dan teruggevonden worden op het domein? De website ‘waarnemingen.be’ is een fantastische bron van informatie en biedt een antwoord op dit soort vragen. Op deze site van Natuurpunt zijn op dit moment van schrijven 2096 verschillende dier- en plantensoorten gevonden in het park, waaronder maarliefst 134 vogelsoorten, 244 soorten paddenstoelen, 377 soorten nachtvlinders en wel 592 soorten planten. Deze lijst is nog lang niet volledig en er kan nog veel nieuws ontdekt worden. Hou je ogen en oren dus goed open als je op wandel bent in het mooiste stukje groen van Deurne en omstreken!

Op onderstaande link kunnen alle recente waarnemingen in het Rivierenhof bekeken worden: https://waarnemingen.be/locations/71783/observations/? .

^{Enkele  exemplaren van G. welwitschii die in de serres van het park werden gevonden}

^{Tekst en foto’s: Rens Hendrickx}
 

In mei vorig jaar startte de provincie Antwerpen met de aanleg van de fietsweg tussen de Langstraat en Rauwelkoven in Geel. De kostprijs van deze aanleg bedroeg 2 miljoen euro.
Vanaf nu kan je ook de fietstunnel, waar dit deel fietsweg op aansluit, gebruiken.

Dit is het eerste deel van de realisatie van de 36 kilometer lange fietsostrade F105 Herentals-Balen waar je kan fietsen. Momenteel zijn ook de werken aan de vijf kilometer lange fietsweg tussen Heistraat in Geel en de Merelstraat in Mol volop aan de gang. En nog dit voorjaar start aannemer Colas met de aanleg van de fietsweg tussen het kanaal Bocholt-Herentals en Meirenstraat in Olen. Over een jaar is meer dan de helft van deze fietsostrade afgewerkt. 

Fietsteller

Aan de fietstunnel staat een fietstelpaal te pronken. De provincie Antwerpen telt op vaste locaties, waaronder voortaan ook aan de fietstunnel in Rauwelkoven. Zo weten we voor al deze tellers hoeveel fietsers er per rijrichting passeren per kwartier, uur, dag, op werkdagen of zondagen. Deze vaste tellers geven héél waardevolle informatie voor het bepalen van een evolutie of trend. 

Fietsostrade F105 Herentals-Balen

De keuze voor de fietsostrade Herentals-Balen is weldoordacht. De fietsostrade F105 loopt door drie kleinere stedelijke gebieden met heel wat werk- en schoolbestemmingen. Het totale kostenplaatje van de fietsostrade F105 Herentals-Balen bedraagt meer dan 30 miljoen euro. Waarvan 9 miljoen euro gereserveerd is voor twee fietstunnels en negen fietsbruggen.

De fietstunnel onder de R14, de ring rond Geel, kostte 1,4 miljoen euro. Voor de bouw van de fietstunnel kreeg de provincie Antwerpen 632 000 euro van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) en 600 000 euro van de Vlaamse overheid. Voor de aanleg van deze fietsweg betaalde de provincie Antwerpen 2 miljoen euro en kan zij via het Fietsfonds rekenen op 1 miljoen euro steun vanuit de Vlaamse overheid.
   
 

Gemeenten kunnen bij de provincie subsidies aanvragen voor de aanleg en verbetering van hun fietsinfrastructuur op het bovenlokaal functioneel fietsroutenetwerk. Ze moeten daarvoor wel de Vlaamse kwaliteitsvoorwaarden respecteren. De deputatie keurde dertien aanvragen goed, een investering van 2,4 miljoen euro.

Zo krijgt de gemeente Ranst 335 000 euro voor de aanleg van fietspaden op de Van Den Nestlaan. Ook de gemeente Nijlen mag rekenen op meer dan 300 000 euro voor de aanleg van fietspaden op de Berlaarsesteenweg, net zoals de gemeente Schelle 266 000 euro krijgt voor de aanleg van fietspaden in de Steenwinkelstraat. Kasterlee, Heist-op-den-Berg, Aartselaar, Hove, Zwijndrecht, Berlaar, Herentals en Antwerpen deden ook een beroep op het Fietsfonds voor de aanleg van hun fietspaden.

In 2021 voorziet de provincie Antwerpen 4 miljoen euro voor de aanleg van fietspaden op het bovenlokaal functioneel fietsroutenetwerk. Dit bedrag stijgt jaarlijks wat neerkomt op een investering van 27 miljoen euro op zes jaar tijd.

2019

Ook vorig jaar subsidieerde de provincie 2 375 036 euro voor de aanleg van bijna zeven kilometer fietspaden in de provincie Antwerpen. De gemeenten Sint-Katelijne-Waver, Nijlen, Heist-op-den-Berg, Westerlo, Balen, Bornem en stad Antwerpen vroegen Fietsfondssubsidie aan. Zo gebruikte de gemeente Sint-Katelijne-Waver de 284 000 euro subsidie voor de aanleg van fietspaden in de Zandstraat. In Heist-op-den-Berg ging de subsidie van bijna 200 000 euro naar de fietspaden in de Schoolstraat.

Deze ondersteuning aan lokale besturen komt bovenop de investeringen die de provincie Antwerpen doet in de geselecteerde fietsostrades. Door zelf fietsostrades aan te leggen en gemeenten te ondersteunen wil de provincie Antwerpen zoveel mogelijk veilige en kwalitatieve fietsinfrastructuur realiseren.

Fietsfonds

De subsidies kaderen in het Fietsfonds, een samenwerkingsovereenkomst tussen de Vlaamse overheid en de Vlaamse provincies om de realisatie van bovenlokale functioneel fietsroutenetwerk te ondersteunen. Een gemeente kan zo tachtig, negentig of zelfs honderd procent Fietsfondssubsidie krijgen. 
 

Leerlingen St. Ursula en domeinwachters Rivierenhof werken samen aan milieuvriendelijke oplossing voor overlast eikenprocessierups

Vanmiddag stelden het Sint-Ursula Instituut uit Wilrijk en de domeinwachters van het Rivierenhof in een zeer winderig park het RUPS-project voor. De afgelopen maanden werkten leerlingen en leerkrachten van de secundaire school gedreven aan honderd nestkastjes voor kool- en pimpelmezen en werd de ecologische bestrijding van de oprukkende eikenprocessierups besproken. De domeinwachters van het Rivierenhof hingen de nestgelegenheden op in zestien zones van het park waar verleden zomer de brandharen van de rupsen het meeste overlast veroorzaakten.

Liefde voor de natuur in actie

Van bij het ontstaan van het Rivierenhof als provinciaal domein, nu bijna een eeuw geleden, wilde provincie Antwerpen (stads)mensen en natuur op een laagdrempelige manier dichter bij mekaar te brengen. Dit groendomein in Deurne heeft dan ook een lange traditie van Natuur- en Milieu Educatie (NME). Elk schooljaar genieten er in de provinciale groendomeinen regio Antwerpen tot vijfentwintigduizend kinderen met hun leerkrachten van een educatieve activiteit. Zo werden er generaties Antwerpenaren kennis en liefde voor de natuur bijgebracht. Het is fantastisch om mee te maken dat kinderen en leerkrachten nu op hun beurt oplossingen uitwerken voor de uitdagingen waarmee deze NME-centra te maken krijgen. Die betrokkenheid en gedrevenheid, dat engagement is prachtig.

Rudi Weerts, directeur van het St. Ursula Instituut in Wilrijk lichtte het ontstaan het RUPS-project toe en de uitrol ervan in cijfers. (zie kaderstuk, onder de foto) Hij bevestigt dat de leerlingen ontzettend betrokken zijn: “Het leeft! Dit project past perfect binnen het concept van de onderwijsvernieuwing voor de eerste graad die de overheid voor ogen heeft: oriënteren en observeren. De wereld van de 12- tot 14-jarige leerlingen mag zich niet beperken tot het klaslokaal. Zij moeten de gelegenheid krijgen om de hen omringende samenleving te verkennen en er zinvol toe bij te dragen. Onze leerkrachten techniek hebben dat goed begrepen met dit vakoverschrijdende project, waarbij ook andere leerkrachten betrokken werden.”

Alle bee(s)tjes helpen

Het ophangen van een symbolisch laatste nestkastje aan de spiegelvijver was de apotheose van een bijzondere samenwerking tussen geëngageerde schoolkinderen, leerkrachten, directies en (gepensioneerde) domeinwachters die moet leiden tot het vergroten van de populatie kool- en pimpelmezen als een milieuvriendelijke oplossing voor een ‘brandend’ probleem.
Of er door het ganse RUPS-project binnenkort ook minder hinderlijke brandhaartjes door de lucht zullen zweven, valt voorlopig nog af te wachten. De leerlingen van het Sint-Ursula-Instituut en de domeinwachters van het Rivierenhof kijken alleszins terug op een mooie samenwerking om op een ecologische manier een antwoord te bieden op een actueel probleem.
Peter Verdyck, directeur van de Provinciale Groendomeinen Regio Antwerpen: “We zijn er van overtuigd dat met het aanbrengen van de door de leerlingen gemaakte nestkastjes de aantallen pimpel- en koolmezen snel zullen toenemen. De processierupsen zullen het in het Rivierenhof een stuk moeilijker krijgen. Alle bee(s)tjes helpen.”

De jeukhinder en een artikel in de krant waren voldoende voor de leerkrachten en leerlingen van het eerste jaar secundair onderwijs St. Ursula in Wilrijk om een heus rupsenproject op poten te zetten. In samenwerking met de provincie Antwerpen ontwierpen een prototype nestkast dat door de leerlingen kon worden gebouwd. Om er voor te zorgen dat de nestkasten worden bewoond door mezen en niet door andere vogels, moet de nestkast aan een aantal voorwaarden voldoen. Zo moet bijvoorbeeld de opening van de nestkast exact 2,8 cm bedragen en naar het oosten worden gericht. Bovendien moet een nestkast vooraan handig te openen zijn om controles en reiniging achteraf mogelijk te maken.

Duizend plankjes op maat en meer dan drieduizend schroeven
Met de bestelling van duizend op maat gezaagde plankjes en meer dan drieduizend schroeven ging het project goed van start, De bouw van de nestkasten gebeurde tijdens de uren techniek. Maar ook tijdens andere vakken werd de ecologische bestrijding van de eikenprocessierups belicht. Tijdens de lessen Plastische Opvoeding / Beeld werden de nestkastjes gepersonaliseerd met een pyrograaf. De wiskundeleerkrachten gingen met schaalberekening en aanzichten aan de slag en tijdens de lessen ecologie en natuurwetenschappen werd de voedselketen onderzocht. Het enthousiasme van sommige leerlingen was zo groot dat er zelfs na de schooluren verder werd gewerkt aan het design van de nestkasten. Elk kastje vond bovendien een meter of een peter.

Hallo meesjes! Bye bye jeuk?
Onderzoek toont aan dat het plaatsen van nestkasten voor mezen de opmars van de eikenprocessierups kan terugdringen. Kool- en pimpelmezen eten namelijk graag eikenprocessierupsen. Nu is het een kwestie van deze vogels in de onmiddellijke omgeving van de overlastzones te laten nestelen. Met deze voorzet, kan de populatie meesjes beter gedijen en groeien.

Weten of de nestkastjes al bewoond zijn?
Zal de mezenpopulatie toenemen? Wie wil kan de toestand live volgen via een computerscherm of smartphone. Het directieteam van Sint-Ursula liet een webcam inbouwen in een ‘online-nestkast’ aan de grote boom op de speelplaats. Nu kan iedereen de beelden zien van nieuwsgierige koolmeesjes.
Bekijk live webcambeelden gestreamd vanuit een identiek nestkastje in Wilrijk via: https://youtu.be/O8uHXSmcxHk

Opname uit online nestkast in Wilrijk: https://tinyurl.com/u42ss6c

De honderd nestkastjes werden verspreid over 16 zones in het Rivierenhof uitgehangen, op dezelfde locaties waar vorige zomer het meest overlast werd vastgesteld door de brandharen van de eikenprocessierups.

Het PIH is het expertisecentrum rond milieu en gezondheid van de provincie Antwerpen. Het PIH werkte de voorbije vier jaar mee aan een grootschalig onderzoek van het Vlaams Steunpunt Milieu en Gezondheid. Directeur van het PIH, dr. Vera Nelen is ook woordvoerster van dit steunpunt.

Onderzoek en begeleiding van deelnemers.

Voor het onderzoek rekruteerde het PIH 428 jongeren uit heel Vlaanderen. De deelnemers werden uitgebreid onderzocht (o.a. lengte, gewicht, bloeddruk, longfunctie test, bloedafname en urinecollectie) en bevraagd via vragenlijsten Alle gegevens werden verzameld in een databank. “In totaal werkten acht van onze personeelsleden mee aan dit onderzoek. Naast staalname, vangen we ook de persoonlijke vragen van deelnemers op wanneer zij de resultaten ontvangen van de gevaarlijke stoffen in hun lichaam”, vertelt dr. Vera Nelen. “Omdat we veel de vraag krijgen naar tips om de schadelijke stoffen te beperken, hebben we nu met alle betrokken onderzoeksinstellingen alles opgelijst in een brochure. Heel veel mensen zijn er zich niet bewust van hoe die stoffen in hun lichaam komen. Dat kan gaan van het gebruik van plastieke potjes in de microgolfoven, het gebruik van voeding uit blik tot het niet wassen van rijst voor het koken. En één van de belangrijkste tips om de blootstelling te verminderen is nog steeds: niet roken.”

10 tips om de blootstelling van schadelijke stoffen te verminderen.

• Tip 1: Was regelmatig en goed je handen, zeker vóór het eten, na het buiten spelen en na het werken in de tuin. Gebruik bij het wassen niet te vaak zeep. Zeep zorgt ervoor dat de beschermende opperhuid verloren gaat, met als gevolg dat allergenen en sommige chemische stoffen makkelijker de huid kunnen binnendringen.
• Tip 2: Spoel ongekookte rijst grondig tot het water helder is. Kook de rijst in voldoende water (verhouding 1:6). Dit vermindert het gehalte aan arseen.
• Tip 3: Laat voorwerpen van kristal voor het eerste gebruik zeker 24 uur weken in azijn en spoel ze daarna goed af. Dit verminder het gehalte aan lood.
• Tip 4: Verwijder het vel of vette delen van vlees of vis en bak vetrijke voedsel op een rooster. Zo verminder je de persistente organochloor pulluenten zoals PCB’s.
• Tip 5: Verwarm eten of drinken in glazen of porseleinen kommen in de microgolfoven en niet in plastic bakjes. Bewaar restjes eten in glazen of porseleinen bakjes om de opname van plastic componenten te verminderen. Dit vermindert de opname van plastic componenten in het lichaam.
• Tip 6: Ventileer je huis zo veel mogelijk en gedurende meerdere dagen of weken wanneer je nieuw meubilair of elektronica hebt aangekocht. Zo vermindert de opname van plastic componenten in het lichaam.
• Tip 7: Vermijd complexe, gekleurde en geparfumeerde verzorgingsproducten. Kies voor eenvoudige producten met minder additieven, kleurstoffen, bewaarmiddelen, … Zo verminder je de opname van ftalaten.
• Tip 8: Was beddengoed, kleding en handdoeken voor het eerste gebruik. Zo verminder je de opname van gebromeerde vlamvertragers en plastic componenten zoals ftalaten.
• Tip 9: Beperk voedsel uit blik. De coating aan de binnenkant van conservenblikken bevat vaak bisfenol A.
• Tip 10: In geval van een luizenprobleem: vermijd het gebruik van antiluizenproducten op basis van synthetische pyrethroïden (vb. permethrine) en organofostaat pesticiden (vb. malathion). Pas de natkam-methode toe om luizen uit te roeien.

Het PIH is een provinciaal expertisecentrum rond milieu en gezondheid en heeft als kerntaak het bevorderen van de volksgezondheid én een kwalitatieve leefomgeving. Dit voor en in samenwerking met overheden zoals het eigen provinciale bestuur, de gemeenten, Vlaamse overheidsdiensten, politiezones. Het PIH beschikt over een milieulaboratorium als spil van de technische ondersteuning en over een team van deskundigen op vlak van milieu en gezondheid.

Voor inlichtingen en tips kan je terecht op de website www.milieu-en-gezondheid.be. Ook het uitgebreide rapport staat op de site.

Beleidsverantwoordelijke:
Jan De Haes, N-VA, gedeputeerde bevoegd voor Milieu
Perscontact: Helke Verdick, M 0484 09 05 97, E helke.verdick@provincieantwerpen.be

Dienst:
Vera Nelen, directeur Provinciaal Instituut Hygiëne en woordvoerster Steunpunt Milieu en Gezondheid. T 03 259 12 90 of T 03 259 13 63, M 0478 37 80 51
E vera.nelen@provincieantwerpen.be